Terug naar overzicht

6 oktober 2025

Het project Groen Samenspel is afgerond!

Met het project Groen Samenspel onderzochten we hoe de groene leefomgeving de gezondheid van bewoners in kwetsbare wijken kan verbeteren. Zoals bekend, draagt een groene omgeving vaak positief bij aan mentale en fysieke gezondheid. Toch zijn de resultaten in kwetsbare wijken vaak tegenstrijdig. Inwoners geven aan dat onveiligheid en een gebrek aan sociale verbinding hen vaak weerhouden van het gebruik van het groen in hun omgeving. Het doel van ons project was inzicht verkrijgen in wat er nodig is, zodat bewoners van kwetsbare wijken daadwerkelijk kunnen profiteren van de positieve effecten van groen.

Onze aanpak

We onderzoeken dit vraagstuk aan de hand van drie methoden:

1. Literatuuronderzoek en ervaringskennis: Door bestaande kennis uit de literatuur te combineren met inzichten van bewoners en professionals creëren we een stevig fundament via een zogenaamde realist review.
2. Kwantitatieve analyses: We analyseren grote datasets om te achterhalen hoe veranderingen in de groene omgeving invloed hebben op de gezondheid van bewoners, en welke rol sociale cohesie hierin speelt.
3. Community-based participatory action research: Samen met bewoners en professionals verkennen we in de wijken zelf wat er speelt en wat we concreet kunnen verbeteren. Onderstaand gaan we verder in op dit specifieke onderdeel van het project.

Twee Leidse wijken

Het CBPAR onderzoek richt zich op twee kwetsbare Leidse wijken: de Hoge Mors en de Fortuinwijk. Beide wijken kennen grote diversiteit qua leeftijd, woonsituaties en culturele achtergronden. Er zijn zowel koopwoningen als sociale huurwoningen. Veranderingen zoals een toenemend aantal expats en jongeren zorgen voor gevoelens van individualisering. Bewoners die al lang in de wijk wonen, geven aan dat deze veranderingen ook te merken zijn in het dagelijks leven. Zo is er minder contact op straat en kennen buren elkaar minder goed.

In ons onderzoek werkten we nauw samen met twee specifieke groepen bewoners; vrouwen met een Marokkaanse achtergrond (Hoge Mors) en mannen met een Turkse achtergrond (Fortuinwijk). Deze twee groepen bewoners vormden een groep van co-onderzoekers met wie we samen een jaar lang aan de slag zijn gegaan. De samenwerking met deze groepen is ontstaan door intensief ‘rondhangen’ in de twee wijken en middels contact met lokale organisaties. Daarnaast hebben we een grotere groep wijkbewoners en diverse professionals betrokken tijdens een klein aantal wijkbijeenkomsten en diverse wijkwandelingen, en door observaties te doen en informele gesprekken te voeren in de twee wijken.

Beleving van bewoners centraal

Tijdens het onderzoek gingen we op verschillende manieren met deelnemers in gesprek over hun groene leefomgeving. In wijkwandelingen namen zij ons mee door hun wijk en lieten ons deze ervaren vanuit hun perspectief. Deelnemers maakten foto’s van plekken die zij mooi, opvallend of juist onaantrekkelijk vonden, en deze foto’s werden daarna gezamenlijk besproken en geanalyseerd. Hieruit bleek dat bewoners de groene leefomgeving vooral waarderen als een plek om te ontspannen, fysiek en mentaal tot rust te komen en elkaar te ontmoeten:

We lopen een paar avonden per week samen, dan gaan we wandelen na het eten. Hier voor het buurthuis is een picknicktafel, daar drinken we thee. Dit is heerlijk. We komen weinig bij elkaar thuis, eigenlijk alleen hier [in het buurthuis] of buiten.

Je kunt hier echt ademhalen, dat voelt zo heerlijk. Ik kom volledig tot rust.

Tijdens interactieve co-creatie bijeenkomsten hebben wijkbewoners ook nieuwe ideeën voor de wijk ingebracht. Zo wensen zij vooral meer diversiteit in het groen, zoals bloemen, kleurrijke planten, pluktuinen en fruitbomen. Dit draagt niet alleen bij aan een mooiere omgeving, maar roept ook nostalgische herinneringen op aan de jeugd in hun land van herkomst. Daarnaast zien bewoners graag meer speel- en ontmoetingsplekken in hun wijk. Deze functies kunnen goed gecombineerd worden. Een aantal deelnemers vertelden bijvoorbeeld dat hun langdurige vriendschappen begonnen zijn toen hun kinderen samen in de speeltuin speelden. Nu, soms wel 30 jaar later, ontmoeten zij elkaar nog steeds in diezelfde speeltuin, maar dan met hun kleinkinderen.

Factoren die het gebruik van de groene leefomgeving beïnvloeden

Tijdens het onderzoek is gekeken welke factoren voor de bewoners bepalend zijn voor het gebruiken van de groene leefomgeving in hun wijk.

• Individuele factoren: gezondheidsproblemen of taalbarrières die sociale contacten belemmeren. Voor een aantal van de deelnemers is het lastig om erop uit te gaan door fysieke beperkingen. Anderen vinden het lastig om contact te leggen, omdat ze de Nederlandse taal niet zo goed beheersen.
• Sociale omgeving: het ontbreken van uitnodigende ontmoetingsplekken en sociale netwerken die buitenshuis ontmoeting en beweging stimuleren. Voor bewoners in beide wijken speelde het wel of niet hebben van een ontmoetingsplek, zoals een buurthuis, een enorm grote rol in het gebruik van de groene omgeving. Ondanks dat het hier in eerste instantie niet om een daadwerkelijk ‘groene plek’ gaat zagen we dat het buurthuis zorgde voor spontane ontmoetingen en ruimte bood voor contact tussen wijkbewoners, ook rondom het buurthuis. Op het moment dat er geen ontmoetingsplek aanwezig is, gaven bewoners aan minder op pad te gaan in de wijk, en dus ook minder gebruik te maken van de groene leefomgeving.
• Fysieke omgeving: vooral in kwetsbare wijken zien we veel groen dat anoniem of onveilig aanvoelt, zoals grote grasvelden, donkere paden en het ontbreken van voorzieningen die aansluiten bij de leefwereld van bewoners zoals een ontmoetingsplek of veilige speeltuin. Ook dit belemmert het gebruik van de groene leefomgeving.

De diverse gesprekken met wijkbewoners, in combinatie met de bevindingen uit de realist review hebben geleid tot de identificatie van een aantal mechanismen die ervoor kunnen zorgen dat bewoners van kwetsbare wijken meer gebruik maken van de groene leefomgeving. Meer informatie over deze mechanismen vindt u in het volgende nieuwsbericht over Groen Samenspel.